مباشرت بایدها و نبایدهای آن از دیدگاه طب سنتی، یکی از مهمترین مسائل امروزه بشر حفظ سلامتی است. ابزارهای حفظ سلامت بر اساس دیدگاه‌های پزشکی نوین و سنتی در همه آن چیزی است که بشر را احاطه کرده است. مواردی مانند آب و هوا، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها، نوع فعالیت بدنی و مسائل روحی فرد از این جمله‌اند.
از دیدگاه طب سنتی، جزء دیگری نیز در این میان دیده می‌شود و مباشرت بایدها و نبایدهای آن، جهت حفظ سلامت است. طی این مقاله راهکارهای انجام یک مباشرت سالم در کتب مرجع طب نوین و طب سنتی بررسی شده‌اند. برای بررسی دقیق‌تر سایت‌های آسیب‌شناسی ارتباط جنسی نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند. از میان کتب مرجع طب سنتی، قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، مفرح القلوب، کامل الصناعه و خالصه الحکمه بررسی شدند. به این ترتیب که برای این ابزار لذت بردن در جستجوی چهارچوبی بودیم که ضامن سلامت فرد باشد. مباشرت و ارتباط آن با غذا خوردن، با نوشیدنی‌ها، حمام کردن، خوابیدن، ساعت شبانه‌روز و حد زمانی آن از جمله مواردی است که در کتاب‌ها جستجو شدند.
آنچه که حاصل این تحقیق بود به روشنی مشخص کرد که در طب نوین مباشرت ابزار لذت و البته ابزار حفظ سلامتی است ولی همچون طب سنتی به جزئیات نمی‌پردازد، چراکه مباشرت در طب سنتی دارای حد زمانی است و مقدماتی را برای شروع می‌طلبد که در ساعت خاصی از شبانه‌روز توصیه می‌شود و در رابطه با غذا و آب نیز محدودیت‌هایی دارد و نقش پررنگ‌تری را همراه آداب اجرای آن در سلامتی ایفا می‌کند.
به این ترتیب به نقش مهم مباشرت و لزوم به کار بستن توصیه‌های حکما برای درست انجام شدنش در حفظ سلامت پی برده، لزوم آموزش افراد درباره‌ی بایدها و نبایدهای این مهم بیش از پیش مشخص می‌شود.
مباشرت بر اساس طب سنتی
موارد مورد نظر در رابطه با مباشرت، خانواده، طب سنتی، طب کلاسیک و طب پیشگیری برسی شده است.
یکی از مهمترین مسایلی که همیشه ذهن بشر را به خود مشغول داشته است سلامتی و ابزار ایجاد و نگهداری از آن است. تا آنجا که رشته‌ای مجزا تحت عنوان طب پیشگیری را به خود اختصاص داده است. همه ساله در بودجه دولت‌ها منابع مالی مشخصی به مقوله سلامتی انسان‌ها اختصاص می‌یابد. البته هر چه دیدگاه‌ها پیشرفته‌تر باشد بودجه پیشگیری و ابزارهای اطلاع‌رسانی بیشتر و قوی‌تر خواهند بود.
در پیرامون ما، آنچه از سایر مسایل به ما نزدیک‌تر است بر سلامتی ما نیز مؤثرتر است. ولی جالب توجه است که از همه کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در طب سنتی ایرانی مقوله جالبی با عنوان «سته ضروریه» یا «اصول شش‌گانه» ضامن سلامتی به چشم می‌خورد که از ریزبینی و دقت نظر حکمای طب سنتی در بیش از هزار سال پیش در ایران حکایت دارد و این مهم را می‌رساند که طب پیشگیری دارای قدمتی بیش از هزار سال در این دهکده جهانی است. «سته ضروریه» در طب ایرانی شامل همه چیزهایی است که شبانه روز در کنار ما و با ماست که از فرط نزدیکی فراموششان می‌کنیم. چیزهایی حیاتی همچون آب وهوا، خواب و بیداری، طعام و شراب که در عجله آدم‌های امروزی تبدیل به آب و هوایی بس آلوده، خواب و بیداری نابه‌هنگام و با استرس و طعام و شرابی بسته‌بندی شده، آماده، در قوطی‌های آماده یا تهیه شده برای مصرف چند روز خانواده و نوشیدنی‌هایی آلوده به رنگ‌ها و طعم‌ها شده‌اند. و رابطه زناشویی که در میان این همهمه در پس گذر از اولین سال‌های ازدواج، چون معادل فریزری و آماده و قابل حمل نداشته است روز به روز کمرنگ‌تر شده است که اگر هست هم در شرایط ایده‌آل آن و وقت و زمان درست آن صورت نمی‌گیرد. چنانکه «ابن سینا» در کتاب قانون در طب نوشته است: «الزام است پزشک در مسائل جنسی و شناخت آن حیا نکند زیرا موجب سستی در ارکان خانواده است.» در این مقاله برآنیم به بررسی دو دیدگاه طب کلاسیک و طب سنتی ایرانی در خصوص مباشرت زن و مرد و آداب آن برای حفظ سلامتی ایشان بپردازیم تا برای این بخش آفرینش وجود زن و مرد چهارچوب‌های زمانی، مکانی و وضعیتی را بار دیگر از پس هزار سال پیشینه طب ایرانی به روشنی تعریف کنیم.
روش های مباشرت و باید ها
برای نوشتن این مقاله، کتاب‌های «قانون ابن سینا، ذخیره خوارزمشاهی، اکسیر اعظم، خالصه الحکمه، مفرح القلوب، کامل الصناعه، بهجه النسا، تحفه العاشقین» از منابع مورد اعتماد و مورد قبول بزرگان طب ایرانی همراه با مجموعه‌ای از مقالات طب کلاسیک در این زمینه به همراه سایت‌های آموزشی چندین کلینیک سکسولوژی مورد بررسی قرار گرفته است. مواردی که مورد بررسی قرار گرفتند شامل «زمان غذا خوردن و ارتباط آن با زمان مباشرت»، «زمان خوابیدن و ارتباط آن با مباشرت»، «زمان حمام کردن و ارتباط آن با مباشرت»، «نوشیدنی‌های سرد و گرم و ارتباط آن با مباشرت»، «شبانه روز و مباشرت»، «تقویم و مباشرت»، «ارتباط نحوه پوشش افراد و آراستگی با مباشرت»، «فاصله زمانی مناسب بین مباشرت‌ها»، «عوارض افراط و تفریط در مباشرت» و «وضعیت» شده که زمان مناسب برای مباشرت پس از استراحت روزانه است که بدن از آرامش کافی برخوردار باشد. پس از حمام کردن و خستگی در روز مباشرت توصیه نشده است.
2. شرایط مناسب مباشرت: لازم است افراد در شرایط روحی مناسب و بدون استرس و نگرانی اقدام به مباشرت نمایند. انجام مباشرت در شرایط روحی نامناسب منجر به نتیجه عکس خواهد شد و می‌تواند حتی منجر به افزایش نگرانی و استرس فرد گردد. در این خصوص پزشک سنتی فرد را در شرایط نامساعد از مباشرت منع می‌کند.
3. وضعیت مناسب مباشرت: یکی از مواردی که در کتب سنتی به تفصیل به آن پرداخته شده است وضعیت قرارگیری افراد در زمان مباشرت است. پزشکان سنتی معتقدند که وضعیت قرارگیری بدن هنگام مباشرت می‌تواند تأثیر مستقیمی روی سلامتی فرد داشته باشد. پزشکان سنتی توصیه می‌کنند که وضعیت مناسب قرارگیری بدن در هنگام مباشرت به گونه‌ای باشد که از وارد شدن فشارهای نابه‌جا به اندام‌های داخلی بدن جلوگیری شود. رعایت این نکته می‌تواند از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری کند.
قرارگیری حین مباشرت» می‌باشند.
یافته‌های مباشرت
در منابع طب کلاسیک، به طور معمول محدودیت یا سبک ویژه‌ای برای حفظ سلامتی در مباشرت عنوان نشده است. مباشرت مقوله‌ای لذت‌بخش محسوب می‌شود که زوجین در صورت تمایل بدون محدودیت خاصی می‌توانند به آن مبادرت ورزند. البته در صورت احساس تکراری شدن یا نداشتن لذت کافی راهکارهایی ارائه شده است. در واقع سؤال و یافتن جواب آن در طب کلاسیک از آنجا شروع می‌شود که زوجین در جستجوی راهکاری برای تحکیم ارتباط خود هستند. در همین راستا در پاسخ به سؤال چگونگی ایجاد تغییر در سبک زندگی برای بهبود میل جنسی در زوجین توسط طب رایج روش‌هایی توصیه شده است. یکی از راه‌حل‌های ارائه شده انجام ورزش ایروبیک یا پیاده‌روی منجر به عرق‌ریزش است. این نوع ورزش باید مداومت داشته باشد تا بتواند روی احساس فرد تأثیر گذاشته، تصویر ذهنی وی از خود را تغییر دهد. به این ترتیب خلق فرد به تدریج بهتر شده؛ این بهبودی خلق دارای تأثیر مضاعفی روی سلامت میل جنسی وی خواهد بود.
1. از موارد مهم دیگر کار و زندگی روزمره فرد است. باید روش انطباق هر چه بیشتر با محرکات شغلی و اجتماعی را به او آموخت. هر قدر درجه انطباق فرد با محیط اطراف خود و پیشامدهای خواسته و ناخواسته بیشتر شود استرس وی کاسته شده، در نتیجه فرآیند میل جنسی به تدریج اصلاح خواهد شد.
2. مورد دیگر داشتن ارتباط و صحبت کردن با شریک جنسی است. زوجی که در مورد همه مسائل زندگیشان به راحتی با یکدیگر صحبت می‌کنند دارای ارتباط روحی و احساس قوی‌تری نسبت به یکدیگر می‌باشند. طبیعتاً این ارتباط عمیق منجر به بهبودی ارتباط جنسی بین آنها نیز خواهد شد.
3. صحبت کردن در مورد ارتباط جنسی نیز حائز ارزش است. صحبت درباره آنچه که فرد دوست دارد و آنچه که دوست ندارد چنانچه به روشنی بیان شود منجر به بهبودی قابل توجه ارتباط خواهد شد.
4. بهتر این است که برای ارتباط جنسی، زوجین را توصیه به برنامه‌ریزی نمود. چنانچه طی این برنامه‌ریزی زوجین احساس کردند که شکل ارتباطشان خسته‌کننده شده است باید اقدام به تغییر برنامه کنند به نحوی که مجدداً به روال لذت‌بخش و روح‌انگیز سابق برگردد.
5. ایجاد تنوع در حفظ تازگی ارتباط مؤثر است. به طور مثال توصیه می‌شود گهگاه ارتباط در یک زمان و مکان غیر مترقبه صورت گیرد تا از تکراری شدن آن جلوگیری شود. انجام این کار در یک شرایط جدید گاه تا مدت‌ها رنگ و بوی تازه‌ای به ارتباط جنسی قدیمی زوج می‌بخشد.
6. با توجه به اینکه ارتباط جنسی یک تعامل دو طرفه است در صورت کاهش میل جنسی در یکی از دو طرف و متعاقب آن انگیزش ناکافی در شکل بخشیدن به یک ارتباط جنسی، سیکل لذت جنسی معیوب شده و منجر به ناامیدی و احساس پس زده شدن در طرف مقابل می‌شود. طرف مقابل احساس پس زده شدن دارد و فرد دچار کاهش میل جنسی نیز دچار این تصور می‌شود که امکان بران
ریختن لذت در شریک جنسی خود را ندارد و از این حالت دچار رنجش می‌شود. در واقع عدم رضایت در یک طرف منجر به عدم رضایت در طرف مقابل شده و این سیکل معیوب تکرار خواهد شد.
7. گاهی اوقات تغییراتی در زندگی روزمره زوجین می‌تواند منجر به نتایج خوبی شود. به طور مثال توصیه شده است هر از چندگاهی زوجین مکانی متفاوت با محیط خانه برای رابطه خود انتخاب کنند و به یک مسافرت بروند. توصیه به مسافرت‌هایی برای تجدید خاطرات گذشته و یادآوری روزهای شیرین زندگی مشترک می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
8. در موارد شدیدتر اگر یکی از دو طرف دچار کاهش شدید میل جنسی باشد که پس از طی راهکارهای عمومی، بهبودی در وی حاصل نشود چاره مراجعه به کلینیک‌های مشاوره است تا راهکارهای تخصصی‌تری از جمله درمان‌های دارویی و غیره در نظر گرفته شود. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که یکی از زوجین به ظاهر دچار ناتوانی جنسی شده و در نتیجه روی طرف مقابل تأثیر منفی گذاشته، وی را دچار نوعی سرخوردگی یا حتی انحراف نماید.
در منابع طب سنتی آداب ویژه‌ای برای انجام درست مباشرت به منظور حفظ سلامتی آمده است که این آداب از سه بخش زمان مناسب مباشرت، شرایط مناسب و وضعیت مناسب مباشرت تشکیل می‌شوند.
1. زمان مناسب مباشرت: برای انجام یک رابطه زناشویی سالم و مفید لازم است زمان آن از قبل در نظر گرفته شود. اولین نکته در انتخاب زمان مناسب مباشرت، رعایت فاصله حداقل دو ساعته بعد از صرف غذاست. فرد باید از این نکته آگاه باشد که بلافاصله پس از خوردن غذا اقدام به مباشرت بسیار زیانبار بوده، برای سلامتی وی به شدت مضر خواهد بود. این مطلب به روشنی در کتاب‌های قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، اکسیر اعظم، خالصه الحکمه، کامل الصناعه، بهجه النسا، تحفه العاشقین و مفرح القلوب ذکر شده است. مباشرت باید حداقل دو ساعت بعد از صرف غذا باشد تا روند هضم دچار اختلال نشود. مباشرت بلافاصله پس از غذا معادل با پریدن به درون استخر پس از غذاست که منجر به اختلال شدید گوارش می‌شود.
نتیجه‌گیری
نتیجه کلی این است که در طب سنتی، مباشرت تنها یک عمل لذت‌بخش نیست بلکه عملی است که باید در زمان، شرایط و وضعیت مناسب انجام شود تا از سلامتی فرد محافظت کند. طب سنتی با دید جامع و دقیق خود به تمامی جنبه‌های زندگی فرد توجه دارد و مباشرت نیز یکی از مواردی است که با رعایت اصول آن می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات جسمی و روحی جلوگیری کرد. در مقابل، طب کلاسیک بیشتر به جنبه‌های لذت‌بخش و روانی مباشرت توجه دارد و روش‌های متعددی برای بهبود روابط زناشویی ارائه می‌دهد.
این مقاله از استاد طب سنتی میر صالحی نوشته شده است. این پژوهش نشان می‌دهد که با ترکیب دیدگاه‌های طب سنتی و طب کلاسیک می‌توان به یک رویکرد جامع‌تر و موثرتر در حفظ سلامتی و بهبود روابط زناشویی دست یافت. آموزش افراد در این زمینه و رعایت اصول بهداشتی و روانی می‌تواند به حفظ و ارتقای سلامتی آنان کمک شایانی کند.